یدالله رویایی مشهور به رویا، از چهره های برجسته شعر حجم پارسی در روز ۲۴ شهریور ماه ۱۴۰۱ در پاریس چشم از جهان فروبست. رویایی متولد اردیبهشت ۱۳۱۱ در دامغان بود. او در کنار فعالیت‌های سیاسی‌اش در جوانی و همچنین سابقه زندان، به تحصیل در رشته حقوق مشغول شد و رشته حقوق بین‌الملل عمومی را تا مقطع دکتری ادامه داد. رویایی به عنوان یکی از چهره‌های پیشرو در شعر حجم شناخته می‌شود، و در کنار سرودن شعر و انتشار کتابهای متعدد، فعال فرهنگی بود و در تاسیس انتشارات و راه‌اندازی مجلات فرهنگی نقشی موثر داشته است.
در یادداشتی به نوشته غلامرضا صراف « رویایی در کتاب شعر «دلتنگی‌ها» که به سال ۱۳۴۶ در نشر روزن به چاپ رسید، بنای شعری را بنیان نهاد که خودش بعدا تعبیر به شعر حجم کرد و بعد در بیانیه‌ها و مانیفست‌های گوناگون این سبک یا شیوه شعری جدید را تبیین و تشریح کرد. رویایی سپس در شعرهای مجموعه «از دوستت دارم» که باز در سال ۱۳۴۷ در نشر روزن به چاپ رسید به نحو فزاینده‌تری و رادیکال‌تری آن شعری را که خودش مدعی بود شعر حجم است در شعرهای همان کتاب نشان داد. رویایی از سال ۴۷ تقریبا تا سال ۵۷ کتاب شعری به زبان فارسی چاپ نکرد و سال ۵۶ برای همیشه از کشورش مهاجرت کرد، ولی در تمام همین سال‌ها مشغول سرودن مجموعه‌ای بود که بعدها نامش را «لب‌ریخته‌ها» نهاد.«لب‌ریخته‌ها» نخستین بار سال ۱۳۶۹ در پاریس به چاپ رسید و سال ۷۱ شمسی در نشر نوید شیراز-ایران تجدید چاپ شد. شعرهای این کتاب پس از «دلتنگی‌ها»، مهم‌ترین کتاب شعر رویایی است که در واقع می‌توان شعرهایش را در راستای همان چیزی دانست که خودش تعبیر به شعر حجم می‌کرد، ولی برخی منتقدان همچون خودم معتقدند کار رویایی چیزی بیش از تقویت یک شاخه از شعر نیمایی نبود و حتی منتقدان صاحب نام‌تری چون رضا براهنی یا عبدالعلی دستغیب هیچ‌گاه لفظ شعر حجم را در مورد شعرهای رویایی به کار نبردند و در واقع همیشه از شعرهای رویایی در قالب یک جور شاعر صاحب‌سبک نیمایی یاد کردند. بنابراین یدالله رویایی در واقع خودش تنها مروج و مفسر مهم و اصلی شعر حجم بود و تقریبا به جز خودش هیچ‌کسی در راستای روشن‌تر کردن مبانی و نظریات شعر حجم بعدا گامی برنداشت.
رویایی جدای از تاثیر فراوانی که در شروع کار شاعری از نیما یوشیج گرفته بود، به‌خاطر زبان فرانسه که می‌دانست بسیار تحت‌تاثیر شعرای فرانسوی همچون رمبو، ورلن، مالارمه و شاعران جدیدتری مثل فرانسیس پونژ بود. در واقع همچون «شعرهای دریایی‌های» که در آن تحت‌تاثیر سن ژون پرس بود، در شعرهای کتاب «لب‌ریخته‌ها» و هم بعدا در کتاب «هفتاد سنگ قبر»، بسیار تحت‌تاثیر اشعار فرانسیس پونژ، شاعر آوانگارد فرانسوی بود. منتها او سبک و شیوه آن شاعران را به‌اصطلاح دنبال می‌کرد. محتوا و آن چیزهایی که به آن می‌پرداخت، تماما متعلق به خودش بود.شعرهای «هفتاد سنگ قبر» دقیقا شرح سنگ قبرهای خیالی است از آدم‌های حقیقی در زندگی رویایی. حالا چه شاعر، چه مبارز سیاسی مثلا از شعرا سنگ قبر نصرت رحمانی، هوشنگ بادیه‌نشین، احمد شاملو و بیژن الهی را تصویر کرده و از مبارزان سیاسی مثلا سنگ قبر خسرو گلسرخی را تصویر کرده یا شاید بیژن جزنی، شاید سعید سلطان‌پور. به‌هرحال این موضوع محل تحقیق است چون شاعر هیچ‌وقت با صراحت تمام نمی‌آید یک چیزی را اعلام کند. حتی یک بار خودم از او پرسیدم که مثلا فلان سنگ قبر منظور فلان شخص است؟ گفت: والله خودم هم نمی‌دانم. یعنی معلوم نیست که شاید باشد، شاید نباشد.»
یدالله رویایی همچنین از موسسات شرکت انتشاراتی روزن بود. او با چند شاعر دیگر، مانیفست «اسپاسمانتالیسم» را منتشر کردند که بعدها به خلق نگرش تازه شعری با عنوان «شعر حجم» منجر شد. این ادیب در بین فرهنگیان و شاعران افغانستان نیز شناخته شده است و در سال ۲۰۱۱ در رقابت شاعران و نویسندگان کشورها افغانستان، ایران و تاجیکستان یکی از داوران بود.
کتابهای گزینه و مجموعه اشعار وی در سایت نشر ناکجا قابل تهیه می باشد.
Comments