علیرضا ملائی توانی در سال ۱۳۴۹ در قزوین به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در قزوین و دوره‌ی دبیرستان را در تنکابن به اتمام رساند. با ورود به دانشگاه تهران در سال ۱۳۶۷ در رشته‌ی تاریخ به تحصیل پرداخت و به ترتیب در سال‌های ۱۳۷۵ و ۱۳۷۹ در مقطع کارشناسی‌ارشد رشته‌ی تاریخ از دانشگاه فردوسی مشهد و مقطع دکتری رشته‌ی تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه شهید بهشتی فارغ‌التحصیل شد. وی سابقه‌ی تدریس در دانشگاه‌های ارومیه، پیام نور، مؤسسه‌ی آموزش عالی باقرالعلوم و پژوهشکده‌ی امام خمینی و انقلاب اسلامی را دارد و همچنین عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه ارومیه، عضو انجمن تاریخ‌پژوهان ایران و سردبير مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی ویژه‌ی تاريخ است.
 
مؤلف در این کتاب کوشیده است، به سهم خود، با طرح مقوله‌ی «روش تحقیق در تاریخ» از قلمرو علم تاریخ به وادی فلسفه‌ی علم تاریخ گام بردارد و حوزه‌های هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی تاریخی را به هم پیوند دهد؛ از مفاهیم و مبانی روش و پژوهش در تاریخ سخن بگوید؛ طرح تحقیق و مؤلفه‌های آن را به بحث بگذارد و با منبع‌شناسی تاریخی به عرصه‌ی روش‌های گردآوری داده‌های تاریخی گذر کند؛ راه‌های پالایش و تصفیه‌ی داده‌های درست از نادرست را بشناساند؛ عناصر و عوامل مؤثر در تحلیل داده را به گفت‌وگو بگذارد و از چگونگی نگارش متن تحقیق (تولید فراورده‌ی علمی) و نقد آن سخن براند.