گفته شده است که قالب ملت - دولت یا دولت - ملت، خاستگاه اروپایی داشته و به‌مرور بر تمام جهان و از جمله کشورهای منطقهٔ خاورمیانه همچون ایران و افغانستان مستولی شده است. کتاب دولت - ملت سازی در افغانستان ۲۰۰۱ - ۲۰۱۰ به این موضوع پرداخته است. مجتبی نوروزی ضمن نقد پژوهش‌هایی که با نگاه ابزاری به فرایند مهم دولت - ملت‌سازی در افغانستان پرداخته‌اند (که خروجی این آثار برای ارائهٔ راهکارهای کوتاه‌مدت و با اثربخشی فوری بوده است)، دربارهٔ اثر پژوهشی خویش گفته است که کتاب حاضر در تلاش است تا از این نوع نگاه پرهیز کند. بر همین اساس پژوهش حاضر، به لایه‌های تاریخی دولت - ملت‌سازی در افغانستان و تأثیرات به‌جامانده از حوادث تاریخی این کشور در وضع کنونی دولت - ملت در این کشور پرداخته است؛ برخی از حوادث به‌ظاهر سادهٔ تاریخی که تأثیرات عمیقی تا امروز از خود به جای گذارده‌اند.