پرسش‌ بنیادین خیام دربارۀ چیستی زندگی است؛ و عمدتاً پرسش از چیستیِ زمان و زمانه؛ زمان و زمانه‌ای آن‌چنان قهار که تمام نگرش‌های انسان را احاطه کرده است؛ و خیام به‌جز پاسخ «نمی‌دانم» سقراطی هیچ پاسخ درخور دیگری برایشان نمی‌یابد. با این وصف، وی به ما هشدار می‌دهد آنچه یقینی است این است که چرخ ستیزه‌روی زمان روزی پایان زندگی ما را اعلام خواهد داشت و ناگه روزی چندان ندهد زمان که آبی بخوریم. پس در این وضعیت حیرت بهتر است از آن خواب گران بیدار شده، تنها به ناگزیری محتوم مرگ خویش هوشیار شویم و نهایتاً اینکه به سرمستی از شراب زندگی بسنده کنیم که در برابر حیرت و پرسش‌های بی‌پاسخ جهان تسلی‌بخش است. در تاریخ اندیشۀ ما ایرانیان این تنها خیام است که به‌صورت آشکار و به‌نحوی منسجم هم از ادیان الهامی و هم از نظام‌های الهیاتی‌_‌‌فلسفی، که صبغۀ فلسفی و متافیزیکی دارند، گذر کرده، از فراسوی همۀ ادیان و نظام‌های الهیاتی، دربارۀ جهان و هستی و انسان و زندگی اندیشیده، همه‌چیز عالم را به دیدۀ شک نگریسته است. این اثر موجز خواهان است درک خیام از ادیان و نظام‌های الهیاتی را با مخاطبان در میان بگذارد.