برخی از غیرمتخصصان با ارائه تحلیل‌هایی کلی از سیر تحول علم در دوره اسلامی دست زده‌اند. آنان، بدون مراجعه به متون دست‌اول علمی متعلق به این دوره تاریخی، به بررسی مسائل کلی، مانند افول علم در جهان اسلام یا دلایل رخ ندادن انقلاب علمی در آن، پرداخته‌اند. از سوی دیگر، مورخان علم حرفه‌ای نیز عموما درگیر کارهای تخصصی خود بوده و لزومی ندیده‌اند به این مسائل کلی بپردازند. به نظر آنها، حتی نیازی نبوده است که دیدگاه‌های عمومی غیرمتخصصان نقد و بررسی شوند. اما شاید لازم باشد مورخان حرفه‌ای علم نیز به مسائل کلی، مانند سیر صعودی یا نزولی علم در جهان اسلام، بپردازند و از این رهگذر دانش عمومی را در این حوزه ارتقا دهند. اثر حاضر تلاشی است برای پاسخ به این پرسش که آیا علم در دوره اسلامی، به‌ویژه در ایران، دچار افول شده است یا خیر. نویسنده، در مقام مورخ علم دوره اسلامی، تعمیم افول علم به کل جغرافیای تاریخی دوره اسلامی را نشانه بی‌دقتی و ناآگاهی از تاریخ علوم در این دوره می‌داند. او می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد که اگر علم در ایران و در دوره اسلامی افول نکرده است، چرا امروزه علم و علم‌ورزی در ایران و دیگر سرزمین‌های اسلامی از جهان غرب فاصله دارد.