مجموعه سه جلدی تاریخ ایران باستان، یکی از کاملترین و طولانیترین کتابها در زمینهی ایران پیش از اسلام است که در آن بیانِ تاریخ از 2225 سال پیش از میلاد و از دوره ی سومریها و اکدیها آغاز گشته و تا پایان روزگار اشکانیان، پایان مییابد متأسفانه عمر نویسنده کفاف نداده تا با بیان دورهی ساسانیان کتاب را تکمیل نماید. نویسندهی این کتاب، میرزا حسنخان پیرنیا (مشیرالدوله)، از مردان خوشنام مشروطه بود که همزمان با پادشاهى رضا شاه پهلوى مانند بسیارى دیگر از رجال شایستهی ملى، از سیاست کناره گرفت و خانهنشین شد. این گوشهنشینى و ثبات پدیدآمده در کشور، موجب شد که او تاریخ ایران باستان را بنویسد. عبدالحسین زرینکوب دربارهی شیوهی تاریخنگارى پیرنیا میگوید: این اثر، تنها تاریخى نیست، بلکه دائره المعارفى دربارهی تاریخ، تمدن و فرهنگ گذشتهی سرزمینهاى مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، میان دو رود، هند و… به شمار مىرود؛ چنانکه خواندن آن، نه تنها موجب آشنایى خواننده با تاریخ و سرگذشت سلسله هاى ایرانى (مادها، هخامنشیان و اشکانیان) و سلسله هاى یونانى سلوکى مىشود، که اطلاعات نیکو و اصیلى درباره تاریخ خاورمیانهی امروز و یونان باستان به وى عرضه خواهد کرد. تاریخ ایران باستان از زمان تألیف تاکنون چندین بار به چاپ رسیده و همواره مورد استقبال پژوهشگران حوزهی تاریخ و علاقهمندان به ایران باستان قرار گرفته است، برای آن ها که علاقمند هستند تاریخ ایران را عاری از غلو و زیاده گویی بخوانند. وسواس حسن پیرنیا (مشیرالدوله) در هرچه مستندتر کردن کتاب، ستودنیست، و همین امر سبب شده تا بسیاری از اظهارنظرهای درج شده در کتاب، بدون بزرگنمایی و قابل اطمینان باشد.
