نهضت مشروطه‌خواهی در ایران رخدادی شگرف و دوران‌ساز بود؛ نقطهٔ ختامی بر دوره‌ای نهاد و سرفصل دوران نوآیینی را در دفتر تاریخ پرفرودوفرازِ این سرزمین گشود. ایران با انقلاب مشروطه، عزم نهایی خود را برای ورود به عصر جدید، استقرار آزادی، عدالت، حاکمیت مردم و پی‌ریزی بنیان حکمرانی مطلوب اعلام داشت. دریغا که روند حادثه‌ها این جنبش را از دست‌یابی به اهداف و آرمان‌های خود مانع آمد. در پرتو نهضت مشروطیت بود که اندیشه‌های تازه‌ای به سپهر تفکر ایران راه یافت و افق‌های نوینی در برابر نگاه فرهیختگان ایرانی گشوده شد و متعاقب آن، بسیاری از ساحت‌های اندیشه، فرهنگ، ادبیات و جامعه نیز دستخوش تحول شد و این بی‌گمان دستاورد اندکی نبود. بر اثر این اندیشه‌ها و الزامات نوپدید بود که ادبیات ایران هم به‌تدریج از موازین و معیارهای عصر سنت فاصله گرفت و پذیرای دگرگونی در صورت و محتوا شد و بدین‌گونه بود که ادبیات نوآیین مشروطه سامان یافت. هریک از دوازده مقاله‌ای که در کتاب ادبیات مشروطه گرد آمده، مطالعه و بررسی گوشه‌ای از ادبیات و مسائل عصر مشروطه را به عهده گرفته است و ناسیونالیسم به مثابۀ رشتهٔ باریکی تقریباً همهٔ آن‌ها را به‌نوعی به یکدیگر پیوند داده است. مقالات این مجموعه در یک دورهٔ تقریباً سی‌ساله نوشته شده و به‌تفاریق در مجلات و مجموعه‌های گونه‌گون نشر یافته است.