حلاجُ الاسرار نامی‌ست که از دو حیث بر این کتاب می‌افتد. اول اینکه خود لقب جناب شیخ حسین بن منصور بیضائی، عارف سده سوم هجری‌ست قدس سره. دوم اینکه خود موافق سنتی‌ست از سنن نامگذاری ما. محبوب الاولیا مثلاً که نام دفتری از سعدالدین حمویه است، یعنی متنی که دلپذیر اولیاست و "مونس العشاق" که نام رساله‌ای از سهروردی‌ست، یعنی کتابی که مونس و همراه عاشقان باشد. به همین روال حلاجُ الاسرار یعنی کتابی که کاونده دل‌هاست (سر = دل)، یا دفتری که در آن حلاجیی راز‌هاست مثلاً. میان «اشعار» و «اخبار» که مقومات این مجموعه هستند، بیش از ده سال فاصله است. شعرها همه جز دو سه تا کار سال ۱۳۵۰ هستند، گرچه در سال‌های بعد دستکاری شده‌اند؛ اما نثرها در سال‌های ۶۱ و ۶۲ شکل گرفته‌اند. نثرها تاکنون چاپ نشده‌اند؛ اما سومین بار است که شعرها در این مجموعه با تفاوت‌هایی چاپ می‌شوند. حلاج گرچه خود زاده بیضای فارس بود، چون در واسط بصره به بار آمده بود، فارسی هیچ نمی‌دانست. شعرهای این مجموعه گزینه‌ای است از میان ۸۷ پاره تازی غالباً کوتاه که کل اشعار بازمانده اوست از دیوان الحلاج ویراسته لویی مسینیون. فارسی این شعرها چه بسا آمدنی بوده نه پرداختنی. هم از این روست که گاه از معنی اصل واگشته و گاه از قوانین قدمایی شعر فارسی؛ اما نثرها همه سنجیده و پرداخته است و از روی منابع متعدد کار شده است. پاره‌ای از اخبار تعبیه‌اند و نه ترجمه، مثل دو قطعه ۱۷ و ۳۰ که از روی اخبار الحلاج کار شده‌اند یا قطعه ۱۱ که از روی تذکرةالاولیای عطار یا قطعه ۳۸ از روی روایت فارسی بسیار ساده‌ای در آثار نجم‌الدین رازی. اما قطعه ۳۵ نه ترجمه است و نه تعبیه، بلکه با اندک تصرفی از شرح شطحیات روزبهان نقل شده است. نام روای اصلی هر قطعه در ذیل آن آمده است و پاره‌ای از روایات به دلیل مجهول‌بودن راوی بی‌نام مانده است. ترجمه «اخبار» از لحاظ روش کار یک‌دست نیست؛ گاهی به همان مایه با اصول عرب می‌خواند که ترجمه خواجه نصیر مثلاً، گاهی هم نه خالی از آن کژخوانی‌های سازنده است که جز تدابیر انتقادی نیست.
