مسعود نیلی در سال ۱۳۳۴ در همدان متولد شد. تحصیلات دانشگاهی خود را با ورود به دانشگاه صنعتی شریف در رشته‌ی مهندسی عمران آغاز کرد. در سال ۱۳۶۶ در رشته‌ی برنامه‌ریزی سیستم‌های اقتصادی از دانشگاه صنعتی اصفهان فوق‌لیسانس گرفت. چندی بعد برای پیگیری تحصیلات تکمیلی‌اش راهی انگلستان شد و در سال ۱۳۷۱ دومین فوق‌لیسانس خود را این بار در رشته‌ی اقتصاد از دانشگاه منچستر گرفت. سرانجام در سال ۱۳۷۴ با اخذ مدرک دکتری در رشته‌ی اقتصاد از دانشگاه منچستر فارغ‌التحصیل شد.
 
جهان اطراف ما مجموعه‌ای بسیار پیچیده از روابط متقابل عواملی است که آن‌ها را «متغیرهای اقتصادی» می‌نامیم. حاصل این روابط پیچیده «پدیده‌هایی» هستند که در قالب مشاهدات بیرونی متجلی می‌شوند. رسالت دانشمند، کشف روابط موجود بین متغیرهای اقتصادی، به منظور توضیح تغییرات مشاهده‌شده در پدیده‌های اقتصادی است. چرا تورم به‌وجود می‌آید؟ چه عواملی موجب بروز پدیدهٔ بیکاری می‌شوند؟ چرا مصرف نوساناتی کمتر از سرمایه‌گذاری دارد؟ به چه دلیل در کشورهایی که نظام نرخ برابری شناور دارند، نرخ ارز نوساناتی غیرقابل پیش‌بینی دارد؟

چنین مواردی نمونه‌هایی از مشاهدات اقتصادی‌اند که دانشمندان علم اقتصاد درصدد یافتن پاسخ برای آن‌ها برمی‌آیند.