... شریعتی برای ساختن «امت» واحد و یکدست و یکسان (جامعه توتالیتر کامل) هر جا توانست انسان، زندگی و فردیت را خوار و خفیف کرد: «... زندگی، حرکتی دوری، دوری باطل، آمد و رفتی تکراری و بیهوده، کار اصلی؟ پیر شدن، نتیجه واقعی؟ پوسیدن. نوسانی یکنواحت و ابلهانه ... روز، مقدمه‌ای بر شب، شب، مقدمه‌ای بر روز، و سرگرم بازی خنک و مکرر این دو موش سیاه و سفید که ریسمان عمر را می‌جوند و کوتاه می‌کنند تا مرگ... (تو) شدهای پول، شدهای شهوت، شدهای شکم، شدهای دروغ، شدهای درنده، دد، شدهای پوک، پوچ، خالی! یا نه، پر از لجن و دیگر هیچ... (ای کسی) که تاریخ تو را مسخ کرده است، زندگی از تو یک جانور ساخته است... ای جهول! ای در سودای عمر، زیان‌کار... ای که زندگی، جامعه، تاریخ، تو را گرگ کرده است، یا روباه، یا موش و یا میش!... موسم است، از تنگنای زندگی پست و ننگین و حقیرت، دنیا از حصار خفه و بسته فردیتت نفس خود را نجات ده، آهنگ او کن، به نشانه هجرت ابدی آدمی، شدن لایتناهی انسان به سوی خدا، حج کن!... ای لجن، با خدا دیدار کن!... بازگشت به سوی او، یعنی حرکت به سوی کمال مطلق، خیر مطلق، قدرت، علم، ارزش و حقیقت مطلق، یعنی حرکت به سوی مطلق، حرکت مطلق به سوی کمال مطلق، یعنی حرکتی ابدی... از من بودن خویش بدرآی، مردم شو، ذره‌ای شو، درآمیز با ذره‌ّا، قطره‌ای گم در دریا، نه کسی باش که به میعاد آمده‌ای، خسی شو که به میقات آمده‌ای... گور همه من‌هایت را در ذوالحلیفه حفر کن، خود را در آن نما، شاهد مرگ خویش باش، زائر گور خویش... من‌ها در میقات می‌میرند و همه ما می‌شوند. و تو نیز فردیت، شخصیت خود را دفن می‌کنی، و مردم می‌شوی، امت می‌شوی... و امت جامعه‌ای است در راه... عزیمت بسوی قبله‌ای اجتماعی نه برای بودن، که شدن، نه برای سعادت، که کمال، نه آرامش که جنبش و در نتیجه، نه اداره، که رهبری، و نه حکومت که امامت...» (حج، برگهای ۲۹ تا ۴۲).
