داستان حاجی مراد پس از مرگ تولستوی در سال ۱۹۱۲ منتشر شد، چون تولستوی نمی‌خواست در زمان حیات او انتشار یابد. موضوع داستان با عقاید و ایمان تولستوی مغایرت دارد. تولستوی مسالمت، گذشت و عطوفت را حلال مشكلات جوامع آدمی می‌دانست. باورش این بود كه خشونت و خونریزی، در هر شرایطی كه باشد، گرهی را نخواهد گشود. با خونریزی و كشتن به هر نام و عنوان ـ مجازات، قصاص، شهادت، حفظ نظم و قانون یا انتقام ـ مخالف بود. داستان حاجی مراد درباره زیبایی، عظمت، جذبه و ابهت شهادت است. می‌توان گفت تولستوی كه نگارنده‌ای به شدت یكتاپرست بود، بر حسب اتفاق گذارش به بتخانه‌ای می‌افتد و در آنجا با صنمی روبرو می‌شود كه استادی و مهارت بی‌نظیرش در صورتگری نمی‌گذارد كه او از زیبایی صورت صنم در گذرد: داستان را نوشت ـ صورت را آفرید، اما اجازه نداد آن را نشر كنند ـ یا در نمایشگاه آثار او عرضه كنند.
