روشنگری در محاق روایت می‌کند که، بین سال‌های 800 تا 1200 میلادی، آسیای میانه پیشاهنگ جهان در توسعه‌ی تجاری و اقتصادی، بزرگی و پیشرفتگی شهرها، اعتلای هنرها و مهم‌تر از همه پیشرفت علمی در بسیاری از رشته‌ها بود. مردمان آسیای میانه در ستاره‌شناسی، ریاضیات، زمین‌شناسی، پزشکی، شیمی، موسیقی، علوم اجتماعی، الاهیات، فلسفه، ... سرآمد دوران بودند. آنها جبر را نام‌گذاری کردند، قطر کره‌ی زمین را با دقتی بی‌سابقه اندازه‌گیری کردند، کتاب‌هایی در طب نوشتند که بعدها در اروپا از آنها استفاده شد، و برخی از زیباترین اشعار را تقدیم جهانیان کردند. حتی یکی از ایشان در افغانستان، پنج قرن پیش از کریستوف کلمب، وجود قاره‌ی آمریکا را پیش‌بینی‌ کرد. کمتر در تاریخ سراغ داریم که این‌همه دانشمند در یک زمان و مکان پیدا شده باشند. عجیب نیست که تألیفات آنها فرهنگ اروپا را از روزگار توماس آکوئیناس تا عصر انقلاب علمی تحت تأثیر قرار داد و اثر عمیقی در هندوستان و نقاط دیگر آسیا بر جای نهاد. روشنگری در محاق روایتگر این دوران فراموش‌شده‌ی توفیقات است، می‌کوشد عوامل پیدایش آن را توضیح دهد و علل زوال آن را مطرح ‌کند و بکاود. این اثر جدیدترین تحقیق در این زمینه است و به زبانی چنان روشن و شیوا به تحریر درآمده که هم خواننده‌ی عادی و هم خواننده‌ی متخصص را مجذوب می‌کند.