این کتاب از دو قسمت تشکیل شده: شناخت فردوسی و پهلوانان شاهنامه. در قسمت نخست، اسلامی ندوشن دیدگاه کلی خود را راجع به فردوسی و شاهنامه او بیان می‌کند. او در سرآغاز این بخش چهار خصیصه مهم شاهنامه را چنین برمی‌شمرد: نخست اینکه شاهنامه سند قومیت و نسبنامه مردم ایران است، دوم آنکه شاهنامه عصاره و چکیده تمدن و فرهنگ قوم ایرانی است، سوم اینکه شاهنامه نه تنها حماسه ساکنان ایران بلکه حماسه بشر پوینده را می‌سراید و چهارم اینکه یک اثر ادبی بی‌نظیر است. اسلامی ندوشن در بخش دیگری از قسمت نخست، به تقسیم پهلوانان شاهنامه را به سه دسته تقسیم می‌کند: 1. پهلوانان نیکوکار که خود دو دسته‌اند، آنها که مبری از هر عیبی هستند مثل فریدون و سیاوش و کیخسرو و دوم آنها که خالی از ضعف و فتور نیستند مثل رستم و گودرز و طوس؛ 2. پهلوانان بدکار مثل ضحاک و سلم و تور و گرسیوز و... 3. پهلوانانی که آمیخته از خوبی و بدی‌اند مثل کاووس در ایران و پیران در توران. اسلامی ندوشن در قسمت دوم این کتاب به معرفی و تحلیل شخصیت هفت تن از این پهلوانان می‌پردازد: یک پادشاه بد (ضحاک)، یک پادشاه خوب (فریدون)، یک شاهزاده نیکوکار (سیاوش)، یک شاهزاده ناکام (فرود)، یک سردار بزرگ تورانی (پیران)، یک پهلوان ایرانی که برتر از همه است (رستم) و یک پهلوان ایرانی که در دوره تاریخی از همه برتر است (بهرام چوبینه).