آنچه تحت عنوان «مصائب ارومیه» ارائه می‌شود، خاطرات سرگرد اسکند افشارپناه است مشعر بر مجموعه‌ای از رخدادهای نظامی و سیاسی آذربایجان و ارومیه در جنگ جهانی اول در فاصله سال‌های 1290 تا 1298 شمسی که یادآور تحولات و حوادثی است که بخش مهمی از تاریخ معاصر ایران را رقم زده‌اند ولی تا به امروز اطلاعات و آگاهی ما از این دوران محدود و مختصر مانده است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های ایران که در خلال جنگ جهانی اول به دلیل چهار سال تاخت‌وتاز سپاهیان روسیه و عثمانی به ویرانه‌ای بدل شد، صفحات غربی ایران و به‌ویژه آذربایجان بود. «مصائب ارومیه» خاطرات سرگرد اسکندر افشارپناه برگ دیگری از دفتر حوادث آن دوره و همچنین پاره‌ای از رخدادهای همان صفحات است در خلال جنگ دوم جهانی. در این خاطرات از دو مقطع مهم تاریخ آذربایجان سخن درمیان است؛ یکی مراحل نخست جنگ جهانی اول همزمان با آخرین روزهای فرمانروایی صمدخان شجاع‌الدوله، که صاحب خاطرات و برادرش به دلیل جایگاه خانوادگی‌شان در مقام یکی از خاندان‌های حاکم ارومیه در دستگاه او صاحب منصب بودند. اسکندرخان افشار از این مقطع که با هزیمت کوتاه‌مدت روس‌ها و پیشروی به همان اندازه کوتاه‌مدت عثمانی‌ها به آذربایجان مصادف شد، اوایل زمستان 1333 ق / 1293 ش اطلاعات درخور توجهی ارائه داده است.