ایران قدیمترین کشور در بین ملتهای جدید نامیده شده است؛ تمایزی که با دقت و صحت نه تنها تاریخ طولانی و فرهنگ پربار آن را منعکس میکند، بلکه علاوه بر آن موقعیت ارزندۀ آن را برای پرهیز از یوغ استعماری کشورهای اروپایی نیز بازتاب میدهد. در سال 1320 ش، محمدرضا پهلوی از سوی کشورهای اشغالگر در شرایط ورشکستگی اقتصادی و حملۀ وحشیانه به سلطنت بیستسالۀ پدرش (رضاشاه) به تخت سلطنت نشست. از همان روزهای پرآشوب، شاه ایران با تلاشهای گوناگون حمایت سیاسی نیرومندی را برای خود تدارک دید و با کمک گروهی از نخبگان داخلی ارتش شکستخوردۀ خود را بازسازی کرد و توانست تاج و تخت خویش را حفظ کند. وی پس از ترور نافرجام به عمل آمده علیه او در سال 1327 و سقوط احتمالیاش به وسیلۀ نخستوزیر وقت، محمد مصدق، که گواهی بر ماهیت ضرایف اتحاد نخبگان اجتماعی و ارتش به نفع شاه بود، با استفاده از قدرت نظامی خود به ریشهکن کردن حزب توده در ایران پرداخت. از سال 1325 نیز نظام سلطنتی دو حزبی را به وجود آورد که هر دو به وسیلۀ شاه ایجاد و کنترل میشد. با ایجاد کنترل روزافزون روی زندگی سیاسی مردم، شاه وابستگی خود را به آمریکا کم کرد و در نهایت به صورت مجازی به این وابستگی خاتمه داد. در این زمان به نظر میرسید که تاج و تخت تثبیت شده و مخالفان داخلی نیز کاهش یافتهاند. اما به طور کلی پذیرفته شده است که محمدرضاشاه با این همه پیروزیهای ستایش شده، نتوانست حمایت سیاسی اکثریت را، آنچنان که با تمام تلاش در پی تحصیل آن بود، به دست آورد. در کتاب حاضر، نقش نخبگان سیاسی ایران بررسی شده است. فرضیۀ اصلی کتاب چنین صورتبندی شده است: در جوامعی که فرایندهای سیاسی آن درون ساختارهای رسمی دولت کمتر نهادینه شده است، نگرشها و رفتار افراد پرقدرت راهنمای قابل اعتمادی برای تغییر سیاسی محسوب میشود. مفهوم نخبگان سیاسی آنچنان که در این بررسی، استفاده گردیده است، مفهومی تجربی رفتاری است. درکتاب، نخبگان سیاسی به مثابۀ افرادی از اعضای جامعۀ ایران تعریف شدهاند که در مقایسه با سایر اعضای جامعۀ ایرانی هم از نظر سیاسی فعالتر بودند و هم قدرت بیشتری داشتند و اصولی چون بدبینی سیاسی، بیاعتمادی شخصی، عدم امنیت آشکار و... معمولا رفتار آنان را تعیین میکند.
روانشناسی نخبگان سیاسی ایران
- نویسنده: ماروین زونیسمترجم: پرویز صالحی، سلیمان امینزاده، زهرا لبادیناشر: چاپخشزبان اصلی: ادبیات انگلیسینوع جلد: شومیزقطع: رقعیتاریخ انتشار: 1400639 صفحهنوبت چاپ: 1عنوان اصلی: The political elite of Iran