مونولوگ ریشه در درام یونان و روم باستان دارد و در آن آثار به شکل پرولوگ – مقدمه ای بر نمایشنامه - متبلور شده است، مقدمه ای که زمان، مکان، شخصیت ها و موقعیت و فضای موجود در نمایشنامه را از دهان پرولوگوس - گویندۀ پرولوگ - به تماشاگران منتقل می کند. این گونه از مونولوگ را می توان در کمدی های پلوتوس– مانند استیخوس، آمفی تریون و کمدی الاغ ها- و در آثار ترنس - مانند فورمیو و آندریا - دید.
مونولوگ در وادی نمایشنامه نویسی، دارای ماهیتی متفاوت از ادبیات داستانی و شعر است، اگرچه عنصر روایت در هر دوی آنها جزو ابزار اساسی است. در مونولوگ نمایشی، شخصیت حاضر بر صحنه به روش های گوناگون- با خودش، با مخاطب، با فردی یا جمعی در بیرون صحنه و یا با هیچ کس و...- مسئله اش را روایت می کند و کسی به بیم ها و امیدهایش پاسخ نمی گوید.
نمایشنامه نویس، همچون سایر اشکال ادبیات نمایشی، مونولوگ را می بیند و می نویسد، حال آن که داستان نویس به آن فکر می کند و می نویسد. به همین دلیل مونولوگ نمایشی به ادبیات زندۀ صحنه ای متعلق است. مونولوگِ «مرد و شلوارش» اثر ایاکووس کامبانلیس، روایت تنهایی و سرگشتگی مردی میانسال است از دهان خود او. در ابتدای نمایشنامه مرد - حسابدار جزء - را می بینیم که از کار روزانه برمی گردد و در حین ورود، به گربه ای در آن حوالی مهر می ورزد تا پیش خود بیاوردش، ولی گربه می رود و تنهایش می گذارد.
