آشنایی روشنفکران امپراتوری عثمانی با مدرنیته غربی و تأثیر غیر قابل انکار مسیحیان عرب ساکن در قلمرو امپراتوری از جمله عوامل اصلی در پیدایش و ترویج ملی گرایی عربی در اواخر قرن نوزدهم بودند. اما مرحله مهم دیگر در رشد ملی گرایی عربی پایان جنگ جهانی اول و فروپاشی خلافت عثمانی و متعاقبا ظهور جنبش های ضد استعماری و در نهایت تشکل دولت های شبه و وستفالی در منطقه بود. در واقع بعد از پایان جنگ جهانی اول و دوم جوامع عربی در میان ملی گرایی عربی پان عربیسم با ماهیتی زبانی و قومی پان اسلامیسم» با ماهیتی دینی و در نهایت ملی گرایی سرزمینی با ماهیت سرزمینی و ساختار سیاسی مدرن در نوسان بودند. این سه رویکرد همراه با ایدئولوژی هایی چون سکولاریسم لیبرالیسم و سوسیالیسم به جریان های عمده رقیب و متعارض در جهان عرب تا به امروز تبدیل شده اند در همین راستا و به طور کلی کتاب حاضر با رویکردی تاریخی ـ تحلیلی در تلاش است تا ضمن پرداختن به بنیاد های تاریخی و فکری پیدایش و گسترش آگاهی ملی و ملی گرایی در میان جوامع عربی به بررسی ماهیت ساخت دولت و مختصات هویت های قومی و مذهبی در این جوامع بپردازد.