در اين حماسه، زنده و بي‌جان با هم مي‌پيچند، در شرايطي كه هميشه بي‌جان بر جاندار پيروز مي‌شود. يكي از مهم‌ترين مضامين اين كتاب مقابله انسان و دولت است. انسان كوچک و ناتوان و درمانده و ترحم‌انگيز و زخم‌پذير و مردنی است و دولت قدرتمند و غول‌آسا و همچون كوه زخم‌ناپذير و جاويدان است و به صورت لوبيانكا و آشويتز يا حزب يا رهبر كه خودنيم خدايي است تظاهر مي‌كند. اما چشمه اميد نخشكيده است، زيرا به كوري چشم ديكتاتور بي رحم و با وجود دستگاه ضد انساني كاغذباز و بر همه كار توانا، زندگي در كوچك‌ترين و گمنام‌ترين واحد جامعه، در دل فرد ساده‌دل و انسان‌دوست باقي و شكوفاست.