سرفها یا رعایای روسی در رژیم تزاری موقعیتی نزدیک به بردگی داشتند، و همراه ملک یا جدا از آن خرید و فروش می شدند.
سرفها را همچون کالاهایی ارزشمند برای دریافت وام نزد بانک به رهن می گذاشتند، و در فاصلۀ سرشماری های ۱۰ ساله اسناد هویت رعایای مرده، اعتبار خود را به عنوان وثیقه حفظ می کرد ومالیات آنها به عهدۀ مالک بود.
چیچیکف با سودجویی از فرصت، درصدد بر می آید شمار زیادی از این رعایای مرده را از مالکان بخرد و اسناد آنها را به عنوان وثیقه برای دریافت وام به بانک بسپارد
موضوع داستان صرفاً بهانه ای به دست نویسنده می دهد تا ضمن آن تصویرهایی روشن و هنرمندانه از اوضاع اجتماعی، فرهنگی و اداری روسیه در قرن نوزدهم ارائه دهد. تصویرهایی آشنا و ملموس با جزییاتی که با زمانها و مکان هایی دیگر نیز قابل انطباق است.
این اثر جاویدان گوگول، براستی بیشتر یک مجموعۀ هنری و نقاشی انتقادی است تا صرفاً یک رمان؛ مجموعه ای است که در آن حتی روحیات افراد را با کمک واژه ها به تصویر کشیده است.
