«امیر کبیر» نوشته عباس اقبال آشتیانی (۱۳۳۴-۱۲۷۵) یکی از منابع ارزنده برای شناخت امیر بزرگ ایران است.
در وطن‌پرستی امیر و آرزوی او برای داشتن ایرانی مستقل و آباد نباید تردید کرد. او حتی پیش از آن‌که به مقام صدراعظمی برسد در مقام و مناصب دیگر نیز با درایت عمل می‌کرد و هرگز در سیاست و خدمات دولتی و ارتباط با دربار برای حفظ موقعیت خود در نزد شاه از ایده‌های ماکیاولیستی پیروی نکرد.
وی رجلی بود که آرزوی مدرن کردن ایران را داشت و در شمار کسانی است که مدرنیته را وارد ایران کردند. دارالفنون او، نخستین مدرسه مدرن ایران بود. او از مطبوعات و روزنامه‌ها حمایت می‌کرد و می‌خواست دانش سالم و مفید غربی با تخصص بومی ایرانی درهم آمیزد و گره‌های فروبسته را بگشاید. از بُعد سیاسی نیز خدمات امیرکبیر در اوضاع آشفته سیاسی اجتماعی آن دوران قابل اعتناست. او را در تدبیر و خردمندی همپایه خواجه نظام‌الملک و خواجه رشیدالدین فضل‌الله دانسته‌اند. روستایی فقیری از مردم هزاوه فراهان که پدرش کربلایی قربان هم آشپز میرزاابوالقاسم قائم‌مقام و هم ناظر خرید خانه او بود. تقی در دستگاه قائم‌مقام رشد کرد و دبیری آموخت. پس از آن به خدمت میرزامحمدخان زنگنه درآمد و به مقام معاونت رسید و به وزیرنظام ملقب گردید. در ماجرای قتل گریبایدوف به دستور فتحعلی‌شاه با خسرومیرزا به پترزبورگ رفت و در زمان محمدشاه به نمایندگی ایران در کمیسیون ارزروم تعیین شد و کارایی و درایت خود را اثبات کرد در دوران صدارتش پس از سرکوبی دشمنان داخلی و فرو نشانیدن آتش فتنه باب، امیرکبیر همّ خویش را مصروف تأمین امنیت داخلی و گسترش عدالت در سطح کشور کرد و در این کارها تا آن‌جا پیش رفت که بدخواهان و آنانی که منافعشان در خطر بود شاه را تحت فشار قرار دادند ،آنقدر که در سال ۱۲۶۸ توطئه قتلش را چیدند و او را در حمام فین کاشان، رگ زدند.
اثر حاضر که شرحی از زندگی و کارهای امیرکبیر به قلم استاد عباس اقبال آشتیانی است به نیکوترین وجه و با تکیه به اسناد و اقوال این مسایل تاریخی را می‌شکافد و از این‌روی حاصل تحقیق و تتبع ایشان به یکی از بهترین منابع در شناخت گوشه‌های تاریک این بخش از تاریخ ایران تبدیل شده‌است.