«دن آرام» از آثار جاویدانه ادبیات جهان بشمار میرود که به شیوه رئالیزم اجتماعی به نگارش درآمده و رویدادهای یک دوره بسیار با اهمیت تاریخ مردم روسیه را به بهترین طرز و عالیترین بیان بازتاب میدهد. میخائیل شولوخف رماننویس بزرگ روس در منطقه علیای رود دن چشم به جهان گشود و تقریباً تمام عمرش را نیز در همان منطقه گذراند. بسیاری از شخصیتها و رخدادهای رمان «دن آرام» زاییده خلاقیت و اطلاعات دست اول نویسنده است.
دن آرام (که نوشتنش از ۱۹۲۸تا ۱۹۴۰-۱۲ سال- به درازا کشید) بزرگترین اثر شولوخوف است که جایزه نوبل ادبیات را برایش به ارمغان آورد. (۱۹۶۵). «دن آرام» تصویری است همهجانبه از زندگی قزاقها در زمان صلح، سالهای سرنوشتساز جنگ اول جهانی، انقلاب ۱۹۱۴ اکتبر روسیه و یک جنگ داخلی تلخ. حماسه شولوخوف همچون «جنگ و صلح» تولستوی تلفیقی است از خصوصیات رمانهای خانوادگی-اجتماعی و تاریخی. نویسنده حوادث رمان را عمدتاً بر محور تجسم خانواده یک قزاق به نام «مولوخوف» متمرکز میسازد که پسر کوچکش «گریگوری» قهرمان نخست آن است. گریگوری شخصیتی دوستداشتنی، شجاع، جنگاور و خستگیناپذیر است که در تمام رویدادهای بزرگ تاریخی حاضر شده است. در جستجوی عدالت، گاهی با سرخها ارتباط برقرار میکند و گاهی به سراغ سفیدها میرود. (سرخ لقب کمونیستها و سفید عنوان طرفداران امپراتوری است). تجربیات سیاسی و نظامی گریگوری که به خاطر حوادث و مشکلات جنگ اول جهانی و انقلاب روسیه به دست آورده در پس داستان عشق شورانگیز و غمانگیز وی رنگ میبازند. «دن آرام» لبریز از حوادث ناگوار و برجستهای است که بر اثر رویاروییهای شخصی یا اجتماعی-سیاسی پیش میآیند. خیانت در عشق، مرگ خشونتبار، دهشت، وحشت و عذاب همراه با آرامشی حماسی، مجسم میشوند. در رمان «دن آرام» بیش از ۲۰۰۰ مورد تشبیه ادبی به کار رفته است که سه برابر تشبیههای به کار رفته در «جنگ و صلح» تولستوی است. یک چهارم این تشبیهها از زبان شخصیتهای رمان بیان میشود که خود دلیلی است بر رنگارنگ بودن زبان قزاقها. صفتها و استعارههای به کار رفته در دن آرام بومی و پرتنوعند. بیش از ۳۰۰۰ واژه در وصف بیش از صد رنگ مختلف به کار برده شده است. خواننده این رمان از جند جهت بسیار خوشوقت است. اول اینکه با خواندن این کتاب می توان با مردمان برههای از تاریخ (سالهای اولیه قرن ۲۰) روسیه زندگی کند. دوم با قلم روان شولوخف به لذتی ادبی رسید. « دن آرام » اثر عمیقی است که از نظر حقیقت عینی انسان را دچار حیرت میسازد. ماکسیم گورکی بنیان گذار ادبیات شوروی برای این اثر شولوخف ارزش بسیار قائل شد. گورکی چنین گفته بود: « این رمان را فقط با جنگ و صلح اثر تولستوی میتوان سنجید. » لوناچارسکی نیز درباره این رمان چنین نوشته بود: «رمان دن آرام شولوخف که هنوز به پایان نرسیده، اثری است موثر و تصویری است از زندگانی مردم و از نظر هنری بهترین پدیده در تاریخ ادبیات روس میباشد. » منتقدان دن آرام را «حماسهای تراژیک» خواندهاند، تراژدی یک زوج، یک قوم، یک عصر؛ ولی حماسه مردی مغرور، با شهامت و در جستجوی مطلق.
(دن آرام دفتر اول و دوم (۲ جلد
نام اصلی: Tikhiy Don
نویسنده: میخائیل شولوخوف
مترجم: احمد شاملو
ناشر: نشر مازیار
تاریخ انتشار: ۱۳۸۲
۱۸۷۰ صفحه