عجائب‌المخلوقات و غرائب‌الموجودات یا عجایب‌نامه‌ی محمّد ابن محمودِ همدانی یک قرن پیش‌تر از عجائب‌المخلوقات زکریای قزوینی نوشته شد، اما شهرت عالمگیر کتاب قزوینی کتاب همدانی را در هاله‌ی گمنامی فرو برد. همدانی ایـن کتاب غریب را در نیمه‌ی دوم قرن ششم هجری نوشت و نثر او مثل نثر بسیاری از معاصرانش هنوز همان نثر ساده و بی‌تکلّف قـرن چهارم و پنجم هجری بود. این کتـاب را خـودش «جام گیتی‌نمای» می‌نامید و آینه‌ای می‌دانست که همه‌ی عجایب عالم را به خواننده نشـان می‌دهد. عجایب‌نامه آینه‌ای‌ست که اسکندر رومی به دست ما می‌دهد و همـان جام گیتی‌نمای جمشید و کی‌خسرو است که ما را از احوال عالَم باخبر می‌سازد. عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات (شگفتی‌های آفریدگان و موجودات) کتابی است در زمینه هیئت و جهان‌شناسی و علم‌الاشیا و شگفتی‌های عالم خلقت، نوشته زکریا قزوینی. قزوینی این کتاب را نخست به زبان عربی نوشت و سپس خود نسخه‌ای فارسی از آن تدوین کرد.